Struktura konditorske proizvodnje Srbije po grupama proizvoda u 2003. godini pokazuje da u Srbiji najveći deo konditorske proizvodnje čine keks i srodni proizvodi, slede kremovi i čokolada

„Faktori razvoja i mogućnost unapređenja konditorske industrije Srbije“ naziv je doktorske disertacije kojom je 2005. godine mr Vladimir Stojanović doktorirao na Univerzitetu u Novom Sadu. Magazin Biznis prenosi delove ove disertacije koja temeljno obrađuje sve što je od značaja za razvoj konditorske industrije u Srbiji, jedine proizvođačke grane koja i u 2006. godini ostvaruje suficit u robnoj razmeni sa inostranstvom. Dr Stojanović je sada dekan Fakulteta za poslovni menadžment u Gradiški. Kako najavljuje autor, uskoro će se ova doktorska disertacija o konditorskoj industriji pojaviti kao knjiga. Sve informacije na e-mail fpmg@rskoming.net

Konditorska industrija u procesu proizvodnje koristi sirovine neposredno iz poljoprivrede. Domaće fabrike za preradu i doradu voća i povrća (njih 34) relativno zadovoljavaju u tehničko-tehnološkom pogledu, za naše uslove. Njihov tehnički kapacitet je veliki a preradom voća i povrća se postiže visok nivo kvaliteta i obezbeđuje se ekonomičan plasman na inostranom tržištu.

Nakon raspada SFRJ dolazi do sužavanja tržišta i za konditorske proizvode. Izostaje podrobnija analiza konditorske industrije jer se raspala Zajednica konditora SFRJ. Analiza ukupne proizvodnje konditorskih proizvoda u Srbiji pokazuje da je proizvodnja u stalnom porastu. U strukturi konditorskih proizvoda izdvajaju se: konditorski proizvodi od brašna, čokoladni proizvodi, bombone i slatkiši. U periodu od 2001. do 2003. godine u strukturi srpske konditorske proizvodnje na osnovu prosečne proizvodnje najveća je prosečna proizvodnja konditorskih proizvoda od brašna (57.749 tona). Međutim, u posmatranom periodu samo čokoladni proizvodi pokazuju veću stopu rasta, dok konditorski proizvodi od brašna i bombone i slatkiši beleže manju stopu rasta.

Struktura konditorske proizvodnje Srbije po grupama konditorskih proizvoda u 2003. godini pokazuje da u Srbiji najveći deo konditorske proizvodnje čine keks i srodni proizvodi (53.000 t), vafli (9.800 t), zatim krem proizvodi (9.200 t), čokolada (8.732 t) i bombone (8.500 t).

U Vojvodini je nešto drugačija struktura proizvodnje: keks i slični proizvodi (26.500 t), bombone (6.800 t), čokolada (5.800 t), vafli (5.400 t) i kolači (3.800 t).

Tri faze

Proizvodnja predstavlja bazičnu poslovnu funkciju svih konditorskih preduzeća, suštinu njihovog postojanja i zamajac svih tokova materijalne transformacije dobara iz jedne (niže) u drugu (višu) upotrebnu vrednost.

Kod svih konditorskih preduzeća proizvodnja se deli uglavnom u dve celine: osnovna proizvodnja – proizvodnja konditorskih proizvoda i pomoćna proizvodnja – proizvodnja energenata, kao i pružanje pratećih proizvodnih usluga.

U razvoju srpske konditorske proizvodnje karakteristične su tri faze. Prva faza se vezuje za konditorsku proizvodnju Srbije u okviru bivše SFRJ. Radi što preglednije analize kao relevantan period uzima se period od 1988. do 1990. godine, zbog toga što su tada prikazane poslednje ekonomske analize konditorske industrije SFRJ pre otcepljenja Slovenije i Hrvatske (jun 1991. godine).

Druga faza je period od 1991. godine do hiperinflatornih kretanja tokom 1993. godine, dok treća faza predstavlja period od 1994. godine i traje do danas.

U literaturi se obično proizvodnja konditorskih proizvoda deli na sledeće grupe proizvoda: kakao proizvodi, brašnasti proizvodi i šećerni proizvodi. Grupe konditorskih proizvoda se dalje dele na brojne podgrupe konditorskih proizvoda. Na primer, kakao proizvodi obuhvataju čokolade, bombonjere, dezerte… Brašnasti proizvodi imaju u svom sastavu keks, čajna peciva, vafle i kolače kao svoje podgrupe. Šećerne proizvode kao podgrupe čine bombone, ratluci i žvakaće gume.

Suženo tržište

Poslovna zajednica konditorske industrije SFRJ je izvršila sistematizaciju grupa konditorskih proizvoda. U prvoj posmatranoj fazi razvoja srpske konditorske proizvodnje, od 1988. do 1990. godine, analizom se obuhvata nekoliko najvažnijih domaćih konditorskih kompanija. Naravno da je proizvodnja i realizacija do 1990. godine u bivšoj Jugoslaviji, zbog veličine tržišta bila veća u odnosu na današnju ukupnu konditorsku proizvodnju u Srbiji.

Na primer, u 1989. godini u bivšoj Jugoslaviji ukupna konditorska proizvodnja iznosila je 256.432 tone. Već naredne godine, kada se predosećao raspad zemlje, konditorska proizvodnja SFRJ se smanjuje i iznosi 243.887 tona konditorskih proizvoda.

U periodu od 1988. do 1990. godine od srpskih konditora vodeće učešće u proizvodnji zauzimali su: „Takovo“, „Soko Štark“, „Pionir“ i „Bambi“.

U drugoj fazi razvoja konditorske proizvodnje Srbije posmatra se period od 1991. do 1993. godine. Proglašenjem nezavisnosti Slovenije i Hrvatske (juna 1991. godine) i njihovim otcepljenjem od monetarnog sistema ostatka zemlje, dolazi i do očiglednih promena u sferi konditorske industrije.

Prvo, prestala je da postoji Poslovna zajednica konditorske industrije koja je imala sedište u Zagrebu. Na žalost, od 1991. godine podaci za konditorsku industriju nisu grupisani, već su samo globalno dati u statističkim biltenima Saveznog i Republičkog statističkog zavoda.

Drugo, smanjio se broj konditorskih preduzeća sa 54 obuhvaćena konditorska preduzeća krajem 90-ih godina u SFRJ, na 34 konditora u Srbiji, krajem 1993. godine. Treće, jasno je da je suženo tržište, a time i ukupno statističko obuhvatanje manjeg broja podgrupa konditorskih proizvoda. Četvrto, osetno je umanjen obim ostvarene proizvodnje konditorske industrije, 1991. godine ukupna konditorska proizvodnja je iznosila 69.870 tona. Ona se naredne, 1992. godine smanjuje na 65.845 tona, i usled dejstva hiperinflacije biva gotovo prepolovljena. Tačnije, 1993. godine ostvarena je ukupna proizvodnja konditorske industrije Srbije 37.463 tone.

Na kraju, treća faza u analizi razvoja konditorske proizvodnje u Srbiji predstavljena je periodom od 1994. godine do danas.

Trend rasta

Novije promene u sferi domaće konditorske industrije jesu da broj preduzeća u srpskoj konditorskoj industriji pokazuje tendenciju rasta. Naime, 1994. godine broj preduzeća u konditorskoj industriji iznosio je 34, dve godine kasnije taj broj se povećao na 60, da bi u 2003. godini broj jedinica srpske konditorske industrije iznosio 143. U strukturi konditorskih preduzeća najviše su zastupljena preduzeća koja imaju proizvodne jedinice za proizvodnju bombona, a najmanji je broj preduzeća koja imaju proizvodne jedinice koje proizvode kakao proizvode. Zanimljivo je da je broj preduzeća koja proizvode keks i broj preduzeća koja proizvode kolače identičan. Sva veća konditorska preduzeća u Srbiji imaju više proizvodnih jedinica za različite grupe konditorskih proizvoda.

Drugo, uočava se diversifikacija proizvodnog programa srpskih konditora i njihov prodor u nove prerađivačke sektore. Na primer, u „Takovu“ pored konditorskih proizvoda proizvode se alkoholna pića, sokovi, supe, sušeno voće i povrće, proizvode se i prerađuju i pečurke i finalizuju i pakuju razni poljoprivredni proizvodi. „Bambi“ iz Požarevca pored proizvodnje konditorskih proizvoda distribuira kafu, mineralnu vodu, a u proizvodnom pogonu „Bambi IV“ obavlja se smrzavanje i prerada svežih plodova voća: jagoda, šljiva, višanja, kupina i malina a suše se i zamrzavaju vrganj i lisičarka kao tipični predstavnici pečuraka.

Treće, izvršena je privatizacija pojedinih kompanija („Pionir“ 1998) ili je u toku postupak za izmenu rešenja o verifikaciji utvrđene strukture kapitala posle prvog kruga svojinske transformacije kod Ministarstva za privredu i privatizaciju Republike Srbije („Soko Štark“), ili je na tenderu Agencije za privatizaciju prodat deo kapitala („Takovo“).

(Nastaviće se)